تجارت الکترونیک که کسب و کار الکترونیک هم نامیده می شود، به معنای تبادل کالا یا خدمات از طریق ارتباطات الکترونیک است. بیش از ۳۰ سال است که تجارت الکترونیک وجود دارد، اما آشنایی عموم مردم با این مفهوم به حدود یک دهه اخیر باز می گردد
تجارت الکترونیک که کسب و کار الکترونیک هم نامیده می شود، به معنای تبادل کالا یا خدمات از طریق ارتباطات الکترونیک است. بیش از ۳۰ سال است که تجارت الکترونیک وجود دارد، اما آشنایی عموم مردم با این مفهوم به حدود یک دهه اخیر باز می گردد. دو گونه اساسی تجارت الکترونیک وجود دارد: بنگاه اقتصادی با بنگاه اقتصادی (B۲B) و بنگاه اقتصادی با مصرف کننده (B۲C).در B۲B شرکت ها به تجارت با تهیه کنندگان، توزیع کنندگان و سایر شرکا می پردازند در حالی که در B۲C شرکت ها کالا یا خدمات خود را به مصرف کننده می فروشند. با وجودی که عموم مردم B۲C را بهتر می شناسند ، از لحاظ سود آوری B۲B شکل غالب تجارت الکترونیک است.
مفهوم تجارت الکترونیک با مفاهیم اقتصاد اینترنتی و اقتصاد دیجیتال ارتباط دارد..هر سه این مفاهیم با کانونهای توجه متفاوت ، به کاربرد فناوری های جدید ارتباطی و اطلاعاتی (ICT) در فعالیت های اقتصادی اشاره دارند.اقتصاد اینترنتی به معنای فعالیت های اقتصادی است که از طریق اینترنت یا محصولات و خدمات مرتبط با اینترنت تولید سود (بازدهی) می کنند.از اینرو تجارت الکترونیک پیش از اینترنت ، که در بخش بعدی بطور مفصل شرح داده می شود ، را نمی توان اقتصاد اینترنتی نامید.از سوی دیگر ، برخی فعالیت ها چون ایجاد اتصالات اینترنت برای مقاصد تجاری ، بخشی از اقتصاد اینترنتی است که لزوما تجارت الکترونیک به حساب نمی آید.اقتصاد دیجیتال بر پایه فناوری های دیجیتال از قبیل کامپیوتر ، نرم افزار و شبکه های دیجیتال است.در اکثر موارد اقتصاد دیجیتال همان تجارت الکترونیک است ولی تمام فعالیت های اقتصاد دیجیتال تجارت الکترونیک نیستند.برای نمونه خرید تجهیزات دیجیتال از یک مغازه خرده فروشی یک فعالیت تجارت الکترونیک نیست در حالی که مؤلفه ای کلیدی از اقتصاد دیجیتال به حساب می آید.بنا بر این با وجود اینکه تجارت الکترونیک ، اقتصاد دیجیتال و اقتصاد اینترنتی رابطه نزدیکی با هم دارند ، هر کدام به مفاهیم جداگانه ای اشاره دارند.
تجارت الکترونیک یکی از مرسوم ترین اصطلاحات عصر دیجیتال است.با وجودی که در گذشته تجارت الکترونیک بطور ساده انگارانه ای به عنوان بزرگراهی به سوی ثروت تلقی می شد ،ولی در حقیقت نحوه کسب و کار افراد را دگرگون ساخته است.تحلیلی تاریخی از تجارت الکترونیک ، بینشی به سیر تکاملی کاربرد فناوری های جدید ارتباطی و اطلاعاتی در حوزه تجارت به دست می دهد.از این گذشته تجزیه و تحلیل سیر تکاملی تجارت الکترونیک در گذشته در کنار وضعیت فعلی آن ، ما را قادر می سازد تا گرایشات آتی در تجارت الکترونیک را طرح ریزی کنیم.
● دوران طفولیت تجارت الکترونیک : پیش از ۱۹۹۵
تجارت الکترونیک با توسعه تبادل داده الکترونیک (EDI) ، که قالبی استاندارد برای تبادل اسناد تجاری از یک کامپیوتر به کامپیوتر دیگر بود ، ممکن شد.EDI در نیمه دهه ۱۹۶۰ ، زمانی که شرکت های حمل و نقل و برخی از صنایع خرده فروشی سعی در ایجاد دفاتر بدون کاغذ (Paperless)۰داشتند ، بنیان نهاده شد.EDI در اواسط دهه ۱۹۷۰ ، توسط کمیته تایید استانداردهای نمایندگان صنایع به رسمیت شناخته شد و در طول دهه های ۷۰ و ۸۰ شرکت های بیشتری شروع به تطبیق با سیستم Edi کردند.EDI به عنوان نسل اول تجارت الکترونیک به شرکت ها اجازه تبادل اطلاعات ، دریافت سفارش و انتقال الکترونیک وجوه از طریق کامپیوترها را می داد.با این حال گسترش EDI کند بود.در اواخر دهه ۸۰ کمتر از ۱ درصد شرکت ها در اروپا و ایالات متحده EDI را پذیرفته بودند.هزینه بالای اتصال به شبکه EDI و برخی مشکلات فنی ، گسترش EDI را محدود می کرد.
نسل دوم تجارت الکترونیک با تبادل کالا و خدمات از طریق اینترنت ، که در ابتدا ابزاری تحقیقاتی بود اما بطور کلی به ابزاری تجاری تبدیل شد ، مشخص می گردد.آغاز اینترنت را می توان تا دهه ۶۰ که شبکه آژانس پروژه های تحقیقاتی پیشرفته (ARPANET) ، نمونه اولیه اینترنت ، برای تحقیق در حوزه های ابر فناوری بنیانگذاری شد ، ردیابی کرد.گره های آرپانت از ۴ عدد در سال ۱۹۶۹ به ۱۵ عدد در سال ۱۹۷۱ رسید.اصطلاح اینترنت در واقع تا سال ۱۹۸۲ که گره های آرپانت به ۲۱۳ رسید ، بکار نمی رفت.پس از آن در سال ۱۹۸۳ ، پروتکل اینترنت (IP) که کامپیوترها را قادر می ساخت بطور مساوی با هم به تبادل اطلاعات بپردازند ، به تنها روش مورد تایید شده انتقال داده در شبکه تبدیل شد.در ۱۹۸۶ یک آژانس دولتی به نام بنیاد علوم ملی (NSF) ، شبکه NSFNET را با هدف فراهم کردن پیوندهای ارتباطی پر سرعت میان مراکز ابرکامپیوتری در سراسر ایالات متحده آمریکا ، ارائه کرد. بکبن(BackBone) NSFNET سنگ بنای اینترنت مبتنی بر TCP/IP شد.
تا پایان دهه ۸۰ اینترنت هنوز طبیعت غیر تجاری خود را حفظ کرده بود و تمام شبکه های آن بطور مستقیم یا غیر مستقیم بر بکبن آزاد NSFNET استوار بود.کاربران اصلی هنوز دانشمندان و مهندسینی بودند که برای دولت یا دانشگاهها کار می کردند.در حقیقت دانشگاهیان و محققین تنها کسانی بودند که توانایی استفاده از اینترنت را دارا بودند چرا که استفاده از آن نیازمند درکی پیچیده از علوم کامپیوتر و مهارت فنی سطح بالا بود.
توسعه رابط کاربر گرافیکی (GUI) و قابلیت ناوبری وب جهان گستر (www) نوع استفاده از اینترنت را تغییر داد.در اوایل دهه ۹۰ خلق زبان نشانه گذاری ابرمتن (HTML) با تعریف مکانیاب منابع همسان (URL) به وب امکان داد تا به محیطی که امروزه می شناسیم تکامل یابد. بنابراین اینترنت از قلمرو مهارت فنی خارج و برای عموم مردم بدون نیاز به درکی پیچیده از علوم و تکنیک کامپیوتر قابل استفاده شد.از همین رو، با افزایش کاربران، اینترنت برای دنیای تجارت جذاب شد.
با این حال شاید مهمترین نقطه عطف، سال ۱۹۹۱ بود.زمانی که NSFNET تصمیم گرفت تا محدودیت استفاده تجاری از شبکه را بردارد و بدین وسیله فرصت هایی برای تجارت الکترونیک گشود.خدمات و شبکه پیشرفته (ANS) که توسط IBM، شرکت ارتباطات MCI و شرکت شبکه Merit بنیانگذاری شد، برای کاربران تجاری اتصال اینترنت بدون محدودیت های دولتی در ترافیک آنلاین تجاری را فراهم آورد.علاوه بر این بخشی از درآمد این کاربردهای تجاری صرف بروز رسانی زیرساخت شبکه شد.در سال ۱۹۹۳، موزائیک، یکی از اولین مرورگرهای اینترنت ارائه شد.با رابط گرافیکی موزائیک و ازدیاد سریع آن اینترنت کاربر پسند تر و از لحاظ بصری جذاب تر شد.یک سال بعد Netscape مرورگر Navigator خود را عرضه کرد که طلیعه ورود به عصر طلایی تجارت الکترونیک شد.
● عصر طلایی تجارت الکترونیک : از ۱۹۹۵ تا ۱۹۹۹
در سال ۱۹۹۵ ANS به آمریکا آنلاین (AOL) فروخته شد .عملی که بعنوان نشانه ای از انتقال زیرساخت بکبن از حمایت مالی دولت به تجاری سازی کاملا خصوصی اینترنت تلقی شد.با قطع کمکهای مالی NSF شرکت های خصوصی نقش رهبری اینترنت را بر عهده گرفتند.در اواسط دهه ۹۰ به تدریج کاربرد تجاری از اینترنت به الگوی غالب استفاده از آن تبدیل شد. ورود اصطلاح تجارت الکترونیک به فرهنگ عموم ، نشانگر توسعه سریع کاربرد تجاری اینترنت است.
همچنین در سال ۹۵ ، Amazon.com ، بزرگترین کتابفروشی آنلاین بنیانگذاری شد و تنها یک سال بعد به یک بنگاه تجاری چندین میلیون دلاری با پایگاه داده ای با ۱/۱ میلیون کتاب قابل جستجو بوسیله عنوان ، مولف، موضوع یا کلمه کلیدی تبدیل شد.دو ماه بعد از آغاز به کار آمازون، eBay، اولین حراجی آنلاین ایجاد شد.در سال ۹۶ Dell شروع به فروش مستقیم کامپیوترهای شخصی از طریق اینترنت کرد. در سال ۱۹۹۷ دامنه تجاری (.com) به عنوان پر استفاده ترین دامنه جایگزین دامنه های آموزشی (.edu) گشت.اینترنت به فناوری با بیشترین رشد در تاریخ اقتصاد بدل گشت.در این دوره سرمایه گذاران، بنگاه های اقتصادی و مصرف کنندگان همگی مانند هم جذب تجارت الکترونیک شدند.
در طول سالهای ۹۵ تا ۹۹ شرکت های بسیاری در وب حاضر شدند و به انجام تراکنش های آنلاین پرداختند.در سال ۱۹۹۶ تراکنش های تجارت الکترونیک در ایالات متحده ۷۰۷ میلیون دلار سودآوری داشت.رقمی که در سال ۱۹۹۷ به ۲.۶ میلیارد و و در سال ۱۹۹۸ به ۵.۸ میلیارد دلار افزایش یافت.از اکتبر ۹۸ تا آوریل ۲۰۰۰ بیش از ۳۰۰ شرکت اینترنتی اعلام حضور کردند.در پایان سال ۲۰۰۰ نزدیک به ۶۰۰۰۰۰ سایت تجارت الکترونیک در ایالات وجود داشت.تبلیغات در اینترنت نیز از ۲۶۷ میلیون دلار در سال ۱۹۹۶ به ۹۰۷ میلیون در سال ۱۹۹۷ و ۳ میلیارد در سال ۹۹ رسید.فروش آمازون از کمتر از ۱۶ میلیون دلار در سال ۹۶ به ۱.۶ میلیارد در ۱۹۹۹ افزایش یافت.فروش روزانه Dell نیز از ۱ میلیون دلار در سال ۹۶ به در کمتر از ۳ سال به ۴۰ میلیون دلار افزایش پیدا کرد.
رشد تجارت الکترونیک با تغییر قوانین اینترنت مصادف بود.از اواسط دهه ۸۰ تا سال ۱۹۹۵ بکبن اصلی اینترنت شامل NSFnet ، که شبکه ای گسترده تحت حمایت بنیاد ملی علوم بود ، می شد.NSFNET بعنوان شبکه دولتی اصلی پیوند دهنده دانشگاهها و مراکر تحقیقاتی جایگزین آرپانت شده بود.در سال ۹۵ بنیاد ملی علوم تصمیم به کنار گذاشتن NSFnet و جایگزین کردن آن با یک بکبن اینترنت تجاری گرفت.در همین فرآیند NSF تصمیم گرفت تا قراردادی انحصاری با موسسه علوم اطلاعاتی (ISI) و شرکت Network Solutions برای اداره شماره های IP و خدمات ثبت دامنه از سال ۹۲ تا ۹۷ اعطا کند.در همان زمان NSF بکبن جدیدی را که خدمات شبکه بکبن بسیار پرسرعت (vBNS) که نقش آزمون اولیه نسل بعدی اینترنت را ایفا می کرد ، را پیاده سازی کرد.
در سال ۱۹۹۶، هیات بین المللی روبان آبی که بوسیله جامعه اینترنتی (ISOC) تشکیل شده بود کنترل سرویس دهنده اصلی را در دست گرفت. این سرویس دهنده یک سرویس دهنده سیستم نام دامنه (DNS) بود که به تمام دامنه های سطح بالا اشاره می کرد.همچنین کمینه بین المللی تک منظوره (IAHC) برای برنامه ریزی درباره ایجاد یک مدیریت ثبت انحصاری غیر انتفاعی تشکیل شد.با وجودی که برخی محققان DNS را منبعی عمومی می دانستند سایرین معتقد بودند چندین گروه رقیب بطور مشترک مالک این منبع بودند. در سال ۹۷ همزمان با تصمیم NSF برای خاتمه قرارداد با Network solutions ، IAHC هم منحل شد.
با افزایش فشار توجه تجاری به استفاده بدون اجازه از علائم تجاری وزارت بازرگانی ایالات متحده در سال ۹۷ گزارشی مبنی بر انتقال مدیریت DNS به یک شرکت خصوصی غیر انتفاعی منتشر کرد.شرکت اینترنتی برای نام و ارقام تخصیص یافته (ICANN) برای تغییر اساسی در قدرت کنترل اینترنت از دولت به بخش خصوصی تشکیل شد. ICANN در دو سال اول عمر خود با اتخاذ تصمیماتی چون اجازه رقابت بیشتر به ثبت کنندگان و بنیانگذاری حکمیت الزام آور در خصوص ادعاهای علائم تجاری تاثیری مهم بر توسعه تجارت الکترونیک در آن دوره داشت.
● ترکیدن حباب دات کام : ۲۰۰۰ و ۲۰۰۱
استقبال طلایی اواخر دهه ۹۰ از تجارت الکترونیک به حباب دات کام معروف شد، حبابی که در سالهای ۲۰۰۰ و ۲۰۰۱ شاهد ترکیدن آن بودیم.از دهم مارس تا ۱۴ آوریل سال ۲۰۰۰، NASDAQ ،بازار سهام ابرفناوری، کاهشی ۳۴.۲ درصدی و فهرست اینترنتی مرکب داو جونز کاهشی ۵۳.۶ درصدی را تجربه کردند.قیمت سهام تمامی ۲۰ شرکت برتر اینترنتی کاهش یافت.از آن جمله می توان به آمازون با ۲۹.۹ %، ebay با ۲۷.۹ %، Internet Capital با ۷۲.۱ % و VeriSign با ۵۹.۲ درصد اشاره کرد.این سقوط به سرعت شور و هیجان تجارت الکترونیک را آرام کرد.بسیاری از شرکت های اینترنتی مجبور شدند ارائه عمومی سهام خود را لغو کنند و شرکت هایی چون BOO.com و Value America نیز مجبور به اعلام ورشکستگی شدند.مطابق نوشته نشریه fortune در سال ۲۰۰۱، ۳۸۴ شرکت دات کام از بین رفتند.در ناحیه خلیج سان فرانسیسکو ۸۰ درصد دات کام ها در سالهای ۲۰۰۰ و ۲۰۰۱ دست از کار کشیدند و همین امر موجب از بین رفتن ۳۰۰۰۰ شغل ، که بطور مستقیم وابسته به اینترنت بودند، گشت.
بحران دات کام در سالهای ۲۰۰۰ و ۲۰۰۱ را به انتظارات غیر واقعگرایانه از تجارت الکترونیک و شرکت های اینترنتی نسبت داده اند.سهام شرکت های اینترنتی بالاتر از حد ارزشگذاری می شد.تصورات اغراق آمیز دره سیلیکون، وال استریت، روزنامه نگاران و ماموران دولت همگی منجر به تورم حباب دات کام شد.حباب بالاخره ترکید و این به معنای کاهش سرمایه گذاری ، کند شدن رشد اقتصاد و بهره وری و کاهش سود دهی بود.
کنایه آمیز آنکه با وجود ورشکستگی بسیاری از شرکت های اینترنتی میزان فروش تجارت الکترونیک در سالهای ۲۰۰۰ و ۲۰۰۱ افزایش یافت.مطابق [گزارش] وزارت بازرگانی (۲۰۰۱) میزان فروش تخمینی تجارت الکترونیک در ربع پایانی سال ۹۹ ، ۵.۲۷ میلیارد دلار بود که به ۸.۸۸ میلیلرد دلار در ربع پایانی سال ۲۰۰۰و ۱۰.۰۴ میلیارد دلار در ربع پایانی سال ۲۰۰۱ افزایش یافت.میزان فروش کلی تخمینی تجارت الکترونیک در سال ۲۰۰۱ با ۱۹.۳ درصد رشد نسبت به سال ۲۰۰۰، ۳۲.۶ میلیارد دلار بود.این افزایش میزان فروش در طول دوران بحران تجارت الکترونیک نشانگر آنست که با وجود تخمین نادرست ارزش تجارت الکترونیک و شرکت های اینترنتی در طول دهه ۹۰، تجارت الکترونیک به خودی خود همچنان زنده و در حال رشد بوده است.
● تجدید حیات تجارت الکترونیک : از سال ۲۰۰۱ تا کنون
تجارت الکترونیک پس از ترکیدن حباب هم به رشد خود ادامه داد و برخی از شرکت های اینترنتی بازمانده از بحران سالهای ۲۰۰۰ و ۲۰۰۱ به موفقیت شایان توجهی دست یافتند.بعنوان نمونه آمازون بالاترین امتیاز رضایت مشتری در طول تاریخ صنعت خرده فروشی را بدست آورد.ebay در فروش ماشین های دست دوم که در نگاه اول برای معاملات آنلاین مورد نامناسبی به نظر نمی رسد ، فروش قابل توجهی به دست آورد.وال مارت به عنوان بزرگترین خرده فروش جهان تمامی تجارت خود با تهیه کنندگان را به شبکه B۲B هدایت کرد.میزان تخمینی کل فروش تجارت الکترونیک در سال ۲۰۰۲ به ۴۵.۶ و در سال ۲۰۰۳ به ۵۴.۹ میلیارد دلار رسید.این روند در سال ۲۰۰۴ نیز ادامه یافت بطوریکه میزان فروش تجارت الکترونیک در ربع سوم سال ۲۰۰۴ نسبت به زمان مشابه در سال قبل از آن ۲۱.۵ درصد رشد داشت.
با اینحال هنوز هم تجارت الکترونیک سهم بزرگی از اقتصاد را در اختیار ندارد.فروش تجارت الکترونیک کمتر از ۲ درصد کل فروش ایالات متحده را شامل می شود.با وجود اینکه فرصت های رشد بسیاری برای تجارت الکترونیک وجود دارد ، عواملی چون دسترسی عمومی نگرانی های امنیتی و حریم خصوصی و کلاه برداری های اینترنتی توسعه آن را محدود می کنند.برای تضمین رشد مناسب تجارت الکترونیک باید توجهی درخور به این محدودیت مبذول شود.
حیات دوباره تجارت الکترونیک پس از بحران سالهای ۲۰۰۰ و ۲۰۰۱ توجه ویژه ای را به تنظیم مقررات آن جلب نمود.مسائلی چون حمایت از مصرف کننده ، موافقتنامه های کاربری ، قراردادها و حریم خصوصی در تجارت الکترونیک نگرانی های جدیدی در رابطه با قانونگذاری و تنظیم مقررات فعالیت های تجاری بوجود آوردند ، بخصوص از آنجا که تجارت الکترونیک در جهانی سازی فعالیت های اقتصادی دارای نقش قابل توجهی بود.بعنوان مثال در حالی که اتحادیه اروپا بیشتر بر حقوق مصرف کنندگان تاکید داشت ، ایالات متحده بیشتر بر محافظت از آزادی بیان و مالکیت فکری متمرکز بود.با این همه ، قوانینی چون قانون محافظت از مصرف کننده در برابر کلاه برداری های سایبر (ACPA) و قانون امضای الکترونیک در تجارت ملی و جهانی منجر به حفاظت جریان تجارت در فضای سایبر شده است.اتحادیه مالکیت فکری جهانی (WIPO) برای محافظت از مالکیت فکری در تجارت الکترونیک و کمک به تعیین حکم منازعات مربوط به نامهای دامنه سیاست حل یکنواخت منازعات نام دامنه (UNDR) را ایجاد کرد.علاوه بر این سازمان هایی چون جنبش موسیقی دیجیتال ایمن (SDMI) که متشکل از شرکت های مرتبط با فناوری اطلاعات و صنعت ضبط موسیقی است بر روی محافظت از مالکیت فکری محصولات دیجیتال کار می کنند.
همچنین مباحثاتی در مورد بازدهی مالیات-فروش در این محیط تجاری جدید بوجود آمده است.این عقیده وجود دارد که تجارت الکترونیک منجر به از بین رفتن درآمدهای ایالت و حکومت محلی گردیده چرا که نمی توان میزان فروش را بطور موثر بدست آورد و برای تراکنش های اینترنتی مالیات مناسب تعیین کرد.سازمانهایی چون اتحادیه ملی فرمانداران و کنفرانس ملی قانونگذاران ایالتی بر روی موافقتنامه موثر مالیات استفاده و فروش برای ایجاد نظام یکنواخت اداره و جمع آوری مالیات فروش از راه دور تلاش می کرده اند.همه این مثالها نمایانگر رشته ای از مباحث قانونگذاری اینترنت هستند.بهرحال با چالشهایی که تجارت الکترونیک برای سیستم قضایی سنتی ، حریم خصوصی ، امنیت معاملات ، تعرفه بندی و مالیات بوجود آورده آزمایش با احتیاط قوانین و سیاست ها برای تضمین رشد تجارت الکترونیک ضروری خواهد بود.
● گرایشات آتی در تجارت الکترونیک
تجارت سیار یا M-Commerce یکی از حوزه های مهم پیشرفت تجارت الکترونیک است.تجارت سیار به معنای استفاده از دستگاه های سیار همچون تلفن همراه یا PDA های بیسیم برای انجام معاملات تجاری است.با وجود ۱.۵ میلیارد استفاده کننده تلفن همراه در جهان و ۱۴۰ میلیون استفاده کننده در ایالات متحده تجارت سیار به جنبه ای مهم از تجارت الکترونیک بدل شده است.با تجارت سیار طبیعت دستگاه های سیار از ابزارهای فقط ارتباطی به ابزارهای تراکنشی تغییر یافته است.تجارت سیار پیش از این کاربرد های مهمی در صنایعی چون مدیریت مالی، خدمات مسافرتی و سرگرمی پیدا کرده است.تجارت سیار با قابلیت خود در تسهیل تعامل میان شرکت ها و مصرف کنندگان، ایجاد فروشگاههای مجازی سیار و ارائه کالا و خدمات مناسب مصرف کنندگان بر طبق عادت خرید آنها بصورت بلادرنگ، مورد استفاده صنایع بیشتری نیز قرار خواهد گرفت.گروه ARC تخمین زده است که حدود ۵۴۶ میلیون کاربر دستگاه موبایل در سال ۲۰۰۷ نزدیک به ۴۰ میلیارد دلار پول در تجارت سیار خرج خواهند کرد.
اقتصاد در حال جهانی شدن، فرصت های دیگری نیز برای تجارت الکترونیک بوجود آورده است.جمعیت کاربران جهانی اینترنت از هر زمان دیگری متنوع تر گردیده است.با رشد سریع کاربران اینترنت در کشورهایی به غیر از ایالات متحده، تجارت الکترونیک در مقیاس جهانی، علاوه برامکان پذیر بودن، به یک ضرورت تبدیل شده است. شرکت های پیشرو تجارت الکترونیک این مسئله را درک کرده اند. به عنوان مثال ebay خدمات چینی خود را راه اندازی کرده است که به بزرگترین سایت تجارت الکترونیک چین تبدیل شده است.آمازون به عنوان مثالی دیگر ThinkAmerican را برای ایجاد یک پورتال فرهنگی برای ترجمه و سفارشی سازی صفحات وب ژاپنی خود برای سازگارسازی با فرهنگ ژاپنی ، به خدمت گرفته است.همانطور که شرکت های پیشرو تجارت الکترونیک در ایالات متحده در حال گسترش تجارت خود به بازارهای آنسوی آبها هستند، تجارت الکترونیک در بسیاری از کشورها رونق پیدا می کند.بر طبق تحقیق Forrester Research تجارت الکترونیک جهانی در سال ۲۰۰۴ به ۶.۸ تریلیون دلار رسیده است که از این میزان ۵۰.۹ درصد مربوط به آمریکای شمالی (ایالات متحده ۴۷ درصد). ۲۴.۳ درصد آسیا/اقیانوسیه ، ۲۲.۶ درصد اروپا و ۱.۲ درصد امریکای لاتین استForrester همچنین پیش بینی کرده با وجودی که ایالات متحده و آمریکای شمالی در حال حاضر در معاملات آنلاین بیشترین سهم را دارند، در سالهای آینده کشورهای آسیایی و اروپایی در حوزه تجارت الکترونیک فعالتر خواهند شد. "جهانشمولیت" (Globality) ذاتی تجارت الکترونیک، تجارت الکترونیک را وارد فاز بعدی خود خواهد کرد.
تحقیقات قابل توجه با تمرکز بر تجارت الکترونیک به عنوان یکی از تاثیر گذارترین صورت های اقتصادی عصر ما ادامه خواهد یافت.مطالعات اقتصادی و تاریخی آثار تکامل زیرساختها ، فناوری ها ، استراتژی ها و تنظیم مقررات تجارت الکترونیک را بررسی خواهند کرد. با توسعه سریع تجارت سیار و تجارت الکترونیک جهانی، تحقیقات آینده به بررسی آثار پیشرفت در ارتباطات جهانی و ارتباطات سیار و آثار محتوا ی میان فرهنگی و پیاده سازی ان خواهند پرداخت.
● نتیجه گیری
با وجود فراز و فرود دراماتیک شرکت های اینترنتی، تجارت الکترونیک رشد مداومی در میزان فروش نشان داده است.تجارت الکترونیک آثار مهمی بر شرکت ها، مصرف کنندگان و در مقیاس بالاتر کل جامعه دارد.تجارت الکترونیک برای شرکت ها موجب بهبود بهره وری و کارآیی گشته است.علاوه بر این تجارت الکترونیک به کارمندان اجازه دسترسی بیشتر به اطلاعات و خدمات را می دهد که این امر می تواند به حفظ یک فرهنگ مشارکتی سالم کمک کند.تجارت الکترونیک برای مصرف کنندگان فراهم کننده روشی بسیار راحت برای انجام انواع معاملات تجاری در ۲۴ ساعت روز و ۷ روز هفته است.همچنین تجارت الکترونیک می تواند به فرصت ها و رشد اقتصادی جامعه شتاب بخشد و در عین حال نیزمی تواند باعث بوجود آمدن چالشها و نگرانی هایی از قبیل نظارت و حریم خصوصی گردد.
ترکیدن حباب دات کام در حقیقت باعث بوجود آمدن رویکردی عقلانی تر و پاینده تر به تجارت الکترونیک شده است. با اینحال همزمان با پیشرفت اینترنت ما به مشاهده و بررسی تغییرات در تصوری که مردم از سازمانها، معاملات و ارتباطات با تفکری دوباره در ملاحظات زمانی و مکانی فعالیت های اقتصادی دارند ، ادامه می دهیم.
شايد تاکنون نامه های الکترونيکی متعددی را دريافت داشته ايد که دارای مجموعه ای از حروف و اعداد در انتهای آنان می باشند . در اولين نگاه ممکن است اينگونه تصور گردد که اطلاعات فوق بی فايده بوده و شايد هم نشاندهنده بروز يک خطاء در سيستم باشد! در حقيقت ما شاهد استفاده از امضای ديجيتال در يک نامه الکترونيکی می باشيم . به منظور ايجاد امضای ديجيتال از يک الگوريتم رياضی به منظور ترکيب اطلاعات در يک کليد با اطلاعات پيام ، استفاده می شود . ماحصل عمليات ، توليد رشته ای مشتمل بر مجموعه ای از حروف و اعداد است .يک امضای ديجيتال صرفا" به شما نخواهد گفت که " اين شخص يک پيام را نوشته است " بلکه در بردارنده اين مفهوم مهم است که : "اين شخص اين پيام را نوشته است " .
علت استفاده از يک امضای ديجيتال چيست ؟
اجازه دهيد برای پاسخ به سوال فوق ، سوالات ديگری را مطرح کنيم !
-
برای تشخيص و تائيد هويت فرد ارسال کننده يک نامه الکترونيکی از چه مکانيزمهائی استفاده می شود؟
-
فرض کنيد يک نامه الکترونيکی را از يکی از دوستان خود دريافت داشته ايد که از شما درخواست خاصی را می نمايد ، پس از مطالعه پيام برای شما دو سوال متفاوت مطرح می گردد : الف ) آيا اين نامه را واقعا" وی ارسال نموده است ؟ ب ) آيا محتوای نامه ارسالی واقعی است و وی دقيقا" همين درخواست را داشته است ؟
-
آيا وجود هر نامه الکترونيکی در صندوق پستی ، نشاندهنده صحت محتوا و تائيد هويت فرد ارسال کننده آن است ؟
همانگونه که در مطلب " مراقب ضمائم نامه های الکترونيکی باشيد " ، اشاره گرديد ، سوءاستفاده از آدرس های Email برای مهاجمان و ويروس ها به امری متداول تبديل شده است و با توجه به نحوه عملکرد آنان در برخی موارد شناسائی هويت فرد ارسال کننده يک پيام بسيار مشکل و گاها" غيرممکن است . تشخيص غيرجعلی بودن نامه های الکترونيکی در فعاليت های تجاری و بازرگانی دارای اهميت فراوانی است .
يک نامه الکترونيکی شامل يک امضای ديجيتال، نشاندهنده اين موضوع است که محتوای پيام از زمان ارسال تا زمانی که به دست شما رسيده است ، تغيير نکرده است . در صورت بروز هر گونه تغيير در محتوای نامه ، امضای ديجيتال همراه آن از درجه اعتبار ساقط می شود .
نحوه عملکرد يک امضای ديجيتال
قبل از آشنائی با نحوه عملکرد يک امضای ديجيتال ، لازم است در ابتدا با برخی اصطلاحات مرتبط با اين موضوع بيشتر آشنا شويم :
-
کليدها ( Keys ) . از کليدها به منظور ايجاد امضاهای ديجيتال استفاده می گردد . برای هر امضای ديجيتال ، يک کليد عمومی و يک کليد خصوصی وجود دارد : کليد خصوصی ، بخشی از کليد است که که شما از آن به منظور امضای يک پيام استفاده می نمائيد . کليد خصوصی يک رمزعبور حفاظت شده بوده و نمی بايست آن را در اختيار ديگران قرار داد . کليد عمومی ، بخشی از کليد است که امکان استفاده از آن برای ساير افراد وجود دارد . زمانی که کليد فوق برای يک حلقه کليد عمومی ( public key ring) و يا يک شخص خاص ارسال می گردد ، آنان با استفاده از آن قادر به بررسی امضای شما خواهند بود .
-
حلقه کليد ( Key Ring ) ، شامل کليد های عمومی است . يک حلقه کليد از کليد های عمومی افرادی که برای شما کليد مربوط به خود را ارسال نموده و يا کليدهائی که از طريق يک سرويس دهنده کليد عمومی دريافت نموده ايد، تشکيل می گردد . يک سرويس دهنده کليد عمومی شامل کليد افرادی است که امکان ارسال کليدعمومی در اختيار آنان گذاشته شده است .
-
اثرانگشت : زمانی که يک کليد تائيد می گردد ، در حقيقت منحصربفرد بودن مجموعه ای از حروف و اعداد که اثرانگشت يک کليد را شامل می شوند . تائيد می گردد .
-
گواهينامه های کليد : در زمان انتخاب يک کليد از روی يک حلقه کليد ، امکان مشاهده گواهينامه ( مجوز ) کليد وجود خواهد داشت . دراين رابطه می توان به اطلاعات متفاوتی نظير صاحب کليد ، تاريخ ايجاد و اعتبار کليد دست يافت .
نحوه ايجاد و استفاده از کليد ها :
-
توليد يک کليد با استفاده از نرم افزارهائی نظير PGP ( اقتباس شده از کلمات Pretty Good Privacy )و يا GnuPG ( اقتباس شده از کلمات GNU Privacy Guard )
-
معرفی کليد توليد شده به ساير همکاران و افرادی که دارای کليد می باشند .
-
ارسال کليد توليد شده به يک حلقه کليد عمومی تا ساير افراد قادر به بررسی و تائيد امضای شما گردند .
-
استفاده از امضای ديجيتال در زمان ارسال نامه های الکترونيکی . اکثر برنامه های سرويس دهنده پست الکترونيکی دارای پتانسيلی به منظور امضاء يک پيام می باشند